Avrupa Yeşil Mutabakatı (European Green Deal), Avrupa Birliği (AB) tarafından çevreyi korumak ve iklim değişikliğiyle mücadele etmek amacıyla geliştirilen bir stratejidir. 2019 yılında Avrupa Komisyonu tarafından açıklanan bu mutabakat, AB’nin 2050 yılına kadar karbon salınımını sıfırlayarak "karbonsuz" bir ekonomi oluşturmayı hedeflemekte; bu sayede hem çevreyi korumayı hem de ekonomiyi sürdürülebilir bir şekilde dönüştürmeyi amaçlamaktadır.

Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın sunduğu yaklaşımlar, diğer bazı yeşil yol haritalarından farklıdır ve bu farklar hem kapsam hem de stratejik yaklaşımlar açısından önemli ayrılıklar içermektedir. Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın diğer yeşil yol haritalarından ayrıldığı başlıca yönler şöyle sıralanabilir:

1. Kapsam ve Hedefler

Avrupa Yeşil Mutabakatı, yalnızca çevresel sürdürülebilirliği değil, aynı zamanda ekonomik büyümeyi ve sosyal adaleti de hedeflemektedir. Diğer yeşil yol haritaları genellikle çevreyi koruma odaklıdır ve daha dar bir çevresel perspektife sahiptir. Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın, tüm AB ekonomisini dönüştürme amacı, onu daha geniş bir perspektiften değerlendirmeye olanak tanır. Bu çerçevede:

• Karbon Nötr Olma Hedefi: Avrupa Yeşil Mutabakatı, 2050 yılına kadar karbon nötr olma hedefine ulaşmayı öngörür. Bu hedef, sadece enerji sektörünü değil, sanayi, ulaşım, tarım ve bina sektörlerini de kapsar. Bu hedef, diğer bazı yeşil yol haritalarına göre daha kapsamlıdır; çünkü sektörel dönüşümü global ölçekte dayatır.
• Sosyal ve Ekonomik Entegrasyon: Avrupa Yeşil Mutabakatı, çevresel hedeflerin yanında sosyal adaletin sağlanmasına yönelik bir dizi önlem öngörür. Bu da yeşil geçişin dezavantajlı kesimlere olumsuz etkilerinin engellenmesini ve iş gücü dönüşümünü içerir. Diğer yeşil yol haritaları ise çoğunlukla sadece çevresel hedeflere odaklanmış ve sosyal adalet boyutunu ikinci plana atmıştır.

2. Yeşil Dönüşüm için Finansal Kaynaklar ve Yatırımlar

Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın yeşil dönüşümü desteklemek amacıyla önemli bir finansal destek mekanizması öngörmesi, onu diğer yeşil yol haritalarından ayıran temel unsurlardan biridir.

• Yeşil Mutabakat Fonu (Just Transition Fund): AB, yeşil dönüşümün daha yoksul ve sanayileşmiş bölgeler için zorluklar yaratabileceğinin farkında olarak, Just Transition Fund aracılığıyla yaklaşık 100 milyar Euro'luk bir yatırım desteği sağlamaktadır. Bu, dönüşüm sürecindeki iş gücü kayıpları ve sanayilerdeki değişimlere karşı bir tampon işlevi görür. Diğer yeşil yol haritalarında böyle büyük çapta finansal destekler ve eşitlikçi yaklaşımlar genellikle bulunmaz.
• Sürdürülebilir Finansal Araçlar: Avrupa Yeşil Mutabakatı, sürdürülebilir yatırımcıları cezbetmek amacıyla Yeşil Tahviller (Green Bonds) gibi finansal araçları destekler ve çevre dostu yatırımların önünü açar. Bu, diğer yeşil yol haritalarından farklı olarak ekonomik sürdürülebilirliği de hedefler.

3. Karbon Fiyatlandırması ve Ticaret Sistemleri

Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın karbon fiyatlandırması konusunda oldukça kapsamlı ve ileriye dönük bir yaklaşımı vardır.

• Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) Genişlemesi: Avrupa Yeşil Mutabakatı, AB Emisyon Ticaret Sistemi'ni (ETS) genişleterek daha fazla sektörün kapsam altına alınmasını öngörür. Bu sistem, çevresel dışsallıkları maliyetler aracılığıyla içselleştirmeyi hedefler. Karbon fiyatlandırma ve ticaret mekanizmaları, Avrupa'nın küresel rekabet gücünü ve yeşil geçişi hızlandırma amacını taşır. Diğer yeşil yol haritaları, genellikle bu tür mekanizmaları doğrudan uygulamaktan kaçınır veya çok daha dar kapsamlıdır.

4. Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Politikaları

Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın enerji alanındaki hedefleri, diğer yeşil yol haritalarına kıyasla daha entegre ve ileri düzeydedir.

• Yenilenebilir Enerji Yatırımları: AB, Yeşil Mutabakat ile birlikte, yenilenebilir enerji kapasitesini hızla artırmayı ve fosil yakıtlardan tamamen vazgeçmeyi hedeflemektedir. Bu, yalnızca elektrik üretimi değil, aynı zamanda ısınma ve taşıma sektörlerine de etki eder. Diğer yeşil yol haritaları bazen sadece belirli enerji üretim alanlarına (örneğin, elektrik) odaklanabilir.
• Enerji Verimliliği Standartları: Avrupa Yeşil Mutabakatı, enerji verimliliği hedeflerini ve bina yenileme standartlarını oldukça ayrıntılı bir şekilde belirler ve tüm AB çapında yaygınlaştırır. Bu da diğer yeşil yol haritalarından farklı olarak daha bütüncül bir yaklaşım sunar.

5. Tarım ve Doğal Kaynak Yönetimi

Avrupa Yeşil Mutabakatı, tarım sektörünü de dönüştürmeyi hedefler, bu da onu diğer yeşil yol haritalarından ayıran önemli bir farktır.

• Tarladan Çatala Stratejisi: Tarım politikaları, doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi ve gıda sistemlerinin dönüşümü, Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın temel unsurlarındandır. Tarladan Çatala (Farm to Fork) stratejisi, gıda üretiminden tüketime kadar tüm zincirin çevresel etkisini ele alır ve sürdürülebilir üretim yöntemlerini teşvik eder. Diğer yeşil yol haritalarında genellikle gıda ve tarım sektörü çevre politikalarının dışında tutulur.

Avrupa Yeşil Mutabakatı, yalnızca çevresel sürdürülebilirliği sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda ekonomik ve sosyal yapıları da dönüştürmeyi hedefleyen bir bütüncül yaklaşımı benimsemektedir. Diğer yeşil yol haritalarından ayrılan yönleri, özellikle kapsam, finansal destekler, karbon fiyatlandırması, enerji verimliliği ve tarım gibi sektörlerdeki detaylı düzenlemeleri ile kendini göstermektedir. Bu mutabakat, AB’nin 2050 yılına kadar karbon nötr bir kıta haline gelmesi için en iddialı ve geniş kapsamlı yeşil yol haritası olarak öne çıkmaktadır.